header

Onderzoek: de sociale functie van huisdieren

Waarom hebben mensen huisdieren? Mensen hebben altijd al met dieren samengeleefd, omdat dieren in veel opzichten nuttig zijn. Dieren leveren voedsel, bescherming, status, kleding, warmte of bemesting. Maar huisdieren worden tegenwoordig vooral gehouden als gezelschap. Voor de sociale functie dus.


In veel onderzoek is gebleken dat ook de sociale functie die huisdieren vervullen nuttig is voor mensen. Het houden van huisdieren bevordert onder meer de ontwikkeling van kinderen, de gezondheid en sociale contacten tussen mensen onderling.

Ethologie.nl heeft onderzoek gedaan naar de sociale functie van huisdieren. Op deze pagina vindt u de resultaten van het onderzoek. Om te zien hoe sterk u zelf aan uw huisdier gehecht bent, kunt u een korte vragenlijst invullen. U ziet dan meteen de vergelijking met andere soorten huisdieren en andere invullers.

Respons en scores
Soort huisdier
Achtergrondgegevens
Aspecten van de sociale functie
Adaptieve test

Respons en scores


De vragenlijst is tussen half mei en eind juli 2012 in totaal 633 keer ingevuld, door 596 verschillende mensen. Van de invullers is 13% Belg en 84% Nederlander (3% overig). Vrouwen waren met 92% sterk oververtegenwoordigd. De leeftijd van de invullers loopt uiteen van 5 tot 78 jaar.

Invullers zijn uitsluitend via Internet en met name via huisdieren websites geworven. De resultaten van het onderzoek zijn mogelijk niet representatief voor alle huisdieren bezitters. Het is aannemelijk dat mensen die uit eigen beweging geïnteresseerd zijn om een onderzoek zoals dit in te vullen, een andere relatie met hun huisdier hebben dan niet-invullers. Alle hieronder genoemde resultaten hebben betrekking op de mensen die het onderzoek ingevuld hebben.

Aan invullers is een serie vragen voorgelegd die tot doel had om de sociale functie van hun huisdier te meten, bijvoorbeeld: "Ik praat tegen mijn huisdier". Het meerkeuze antwoord was:
nooit
soms
wekelijks
dagelijks

Op basis van alle antwoorden samen, is per invuller een score berekend. Daarbij is gebruik gemaakt van het Partial Credit Model. Van alle soorten, zijn voor honden en katten de meeste vragenlijsten ingevuld. Daarbij scoren honden gemiddeld hoger. We stellen het gemiddelde voor honden gelijk aan 60 en het gemiddelde voor katten aan 50. Vergelijk dit bijvoorbeeld met de schaal voor temperatuur, waarbij het vriespunt aan 0 en het kookpunt aan 100 gelijkgesteld wordt.

Soort huisdier


De onderstaande tabel toont per soort huisdier het aantal ingevulde vragenlijsten en de gemiddelde score. Soorten waarvoor minder dan 30 vragenlijsten ingevuld zijn, worden samengevoegd met andere soorten.

Tabel. Aantal ingevulde vragenlijsten en gemiddelde score naar soort huisdier
soortaantalgemiddelde
hond11960.0
kat26750.0
rat5148.5
vogels (parkiet, papegaai, agapornis, ...)3542.6
overige zoogdieren (fret, hamster, ...)3041.8
cavia8936.8
konijn3635.1
overige dieren (schildpad, vis, ...)6-21.1

Na honden en katten, lijken ratten de huisdieren te zijn die het meest een sociale functie vervullen. Hekkensluiters zijn, niet verbazend, schildpadden en vissen met zelfs een score onder nul.

Achtergrondgegevens


De score hangt niet alleen van het soort huisdier af, maar ook van het baasje. De tabellen hieronder tonen de aantallen invullers en gemiddelde scores van baasjes met verschillende kenmerken. Wanneer één persoon meerdere vragenlijsten ingevuld had, is voor die persoon het gemiddelde van de ingevulde vragenlijsten genomen.

Tabel. Aantal invullers en gemiddelde score naar geslacht
geslachtaantalgemiddelde
v54748.4
m4939.3

Vrouwen scoren flink hoger dan mannen. De sociale functie die huisdieren vervullen is sterker bij vrouwen. Het verschil is met bijna 10 punten ongeveer even groot als het verschil tussen hond en kat.

Tabel. Aantal invullers en gemiddelde score naar leeftijdscategorie
leeftijdaantalgemiddelde
0-9541.5
10-195540.4
20-2917846.2
30-3910546.8
40-4913748.6
50-597552.5
60-693253.4
70-79957.7

Er is een onmiskenbare stijging van de de score met het klimmen van de leeftijd. De sociale functie die huisdieren vervullen is sterker bij oudere mensen. Het verschil tussen de jongsten en de oudsten bedraagt ongeveer 15 punten.

Tabel. Aantal invullers en gemiddelde score naar aantal personen in het huishouden
personenaantalgemiddelde
114048.2
227850.6
36347.4
47538.7
5 of meer4042.1

Personen in grotere huishoudens (4 of meer personen) blijken minder sterk aan hun huisdier gehecht te zijn dan personen in kleinere huishoudens. Het verschil is bijna 10 punten.

Tabel. Aantal invullers en gemiddelde score naar aantal uren werk/school per week
urenaantalgemiddelde
011353.7
1 tot 1610448.8
17 tot 3220247.7
meer dan 3217742.9

Voor mensen die minder uren werken, vervult het huisdier duidelijk een sterkere sociale functie. Het verschil tussen niet werken en fulltime werken, is ruim 10 punten.

Bij het interpreteren van deze resultaten is het van belang om ook te kijken naar het soort huisdier dat baasjes met een verschillende achtergrond hebben. Want een hoge score bij vrouwen zou bijvoorbeeld veroorzaakt kunnen worden doordat vrouwen relatief vaker een hond hebben. Daarom hieronder het aantal huisdieren naar geslacht van de baasjes (alleen de huisdieren waarover vragenlijsten ingevuld zijn, staan in de tabel).

Tabel. Soort huisdier naar geslacht
 manvrouw
cavia4 (4%)85 (96%)
overige zoogdieren (fret, hamster, ...)1 (3%)29 (97%)
hond9 (8%)110 (92%)
kat25 (9%)242 (91%)
konijn1 (3%)35 (97%)
vogels (parkiet, papegaai, agapornis, ...)7 (20%)28 (80%)
rat0 (0%)51 (100%)
overige dieren (schildpad, vis, ...)2 (33%)4 (67%)

In dit onderzoek is er qua honden en katten niet veel verschil tussen mannen en vrouwen. Want evenals bij het totaal over alle invullers is ongeveer 8% van de eigenaren man. Mannen zijn in dit onderzoek minder vaak eigenaar van rat, konijn, cavia en overig zoogdier en juist vaker eigenaar van een vogel of overig dier.

Met een aanvullende analyse is nagegaan of het soort huisdier een verklaring kan zijn voor de verschillen in score tussen baasjes. In die analyse is voor elk dier de gemiddelde score van de soort ingevuld (hond 60, kat 50, etc.), zodat de verschillen in score tussen baasjes puur een gevolg zijn van verschillend huisdierbezit. Onderstaande tabel toont voor alle achtergrondgegevens in hoeverre de verschillen toe te schrijven zijn aan verschillen in huisdierbezit.

Tabel. Verschillen tussen baasjes die toe te schrijven zijn aan huisdierbezit
Achtergrondgegevenscoreverschilverschil in score als gevolg van verschillend huisdierbezit
geslacht9.11.4
leeftijd (60-69 vs 10-19)1310
huishouden (1 vs 5 of meer)6.11.5
werk/school (0 vs meer dan 32)10.82.9

De meeste verschillen zijn slechts voor een klein deel toe te schrijven aan een verschil in huisdierbezit. Een uitzondering is het verschil tussen leeftijdscategorieën, daarvan kan het grootste deel verklaard worden door het soort huisdier dat men bezit. Overigens maakt dat het resultaat niet minder interessant: blijkbaar hebben oudere mensen andere soorten huisdieren, waaraan ze meer gehecht zijn. In onderstaande tabel het aantal huisdieren naar leeftijdscategorie van de baasjes.

Tabel. Soort huisdier naar leeftijdscategorie
 0-910-1920-2930-3940-4950-5960-6970-79
cavia122281520210
overige zoogdieren (fret, hamster, ...)041644110
hond083422291583
kat3353537157216
konijn071555400
vogels (parkiet, papegaai, agapornis, ...)06899210
rat063545100
overige dieren (schildpad, vis, ...)11400000

Deze gegevens kunnen per rij of per kolom vergeleken worden. In de eerste rij (cavia, een laag scorend dier) valt op dat jonge personen (jonger dan 30) oververtegenwoordigd zijn. In de laatste kolom (70-79 jaar) valt op dat alleen honden en katten voorkomen (de hoogst scorende dieren).

Aspecten van de sociale functie


Bij het samenstellen van de vragenlijst zijn verschillende aspecten van de sociale functie verwerkt, die in de vragenlijst aan bod komen: lichamelijk contact, communicatie, reciprociteit (wederzijdse relatie), conflict en betrokkenheid. Met Principale Componenten Analyse is nagegaan of deze aspecten inderdaad te onderscheiden zijn.

De vragen die bedoeld zijn om conflict te meten, onderscheiden zich het sterkst van de andere vragen. Voor het berekenen van de scores moesten deze vragen zelfs buiten beschouwing gelaten worden, omdat ze niet op dezelfde manier als de andere vragen bijdragen aan het meten van de sociale functie. Het gaat om de volgende vragen:
  • Ik erger me aan mijn huisdier
  • Ik corrigeer ongewenst gedrag van mijn huisdier
  • Mijn huisdier is bang voor mij

De samenhang in de overige 12 vragen was wél sterk genoeg voor het berekenen van scores. Maar de structuur van de aspecten blijkt anders te zijn dan vooraf bedacht. Het aspect communicatie wordt, op basis van de analyseresultaten, aangevuld met één vraag die bedoeld was om reciprociteit te meten:
  • Mijn huisdier reageert als ik tegen hem/haar praat
  • Ik praat tegen mijn huisdier
  • Ik merk dat mijn huisdier me herkent (reciprociteit)
  • Ik merk dat mijn huisdier zijn/haar naam herkent

Naast deze twee aspecten die duidelijk terug te herkennen zijn, lijken er twee niet vooraf bedachte aspecten te bestaan. Ten eerste de volgende drie vragen, die we achteraf interpreteren als 'verzorging van het huisdier':
  • Mijn huisdier eet uit mijn hand (lichamelijk contact)
  • Ik koop extraatjes voor mijn huisdier (betrokkenheid)
  • Mijn huisdier waardeert wat ik doe (reciprociteit)

Ten tweede de volgende drie vragen, die we achteraf interpreteren als 'het huisdier is een maatje'. Dit aspect is de tegenhanger van de vraag 'Mijn huisdier is bang voor mij' van het aspect conflict. En dit aspect hangt wat sterker samen met het aspect communicatie dan met de rest van de schaal:
  • Ik knuffel mijn huisdier of het zit op schoot (lichamelijk contact)
  • Ik speel met mijn huisdier (betrokkenheid)
  • Mijn huisdier verkiest mij boven andere mensen (reciprociteit)

De twee vragen die nog overblijven kunnen niet bij een bepaald aspect ondergebracht worden. Beide vragen hangen overigens duidelijk sterker dan gemiddeld samen met de totale schaal:
  • Ik ben trots op mijn huisdier (betrokkenheid)
  • Ik heb behoefte om bij mijn huisdier te zijn (lichamelijk contact)

De vragen naar conflict zijn bij het berekenen van de scores niet meegenomen omdat het aspect conflict te sterk verschilt van de andere aspecten van de sociale functie. Het aspect van conflict biedt wel een interessante tweede dimensie om soorten te vergelijken. Daarom wordt hieronder per soort de sociale functie (gemiddelde score op basis van de 12 vragen) afgezet tegen de gemiddelde score op het aspect conflict.


Figuur. sociale functie en conflict naar soort

Het is duidelijk dat soorten die een grotere sociale functie vervullen, ook meer conflict opleveren. Een hond heeft de sterkste sociale functie, maar met een hond ervaart het baasje ook de meeste conflicten. De overige dieren (schildpad, vis) aan het andere uiterste hebben nauwelijks een sociale functie, maar zorgen ook nauwelijks voor conflicten. Er kan een lijn van linksonder naar rechtsboven getrokken worden, die het verband tussen sociale functie en conflict uitdrukt. Daarbij zijn rat en cavia soorten die, gegeven hun mate van sociale functie, relatief weinig conflict opleveren.

Adaptieve test


Adaptief testen (ook wel CAT, Computerized Adaptive Testing) is een techniek die helpt om vragen te selecteren die een maximale hoeveelheid informatie opleveren. Meer informatie over deze techniek vindt u op www.rogatio.nl/cat.

Door middel van simulaties is vastgesteld dat de efficiëntie van het huisdieren toeneemt door de vragen te selecteren met computerized adaptive testing. De score kan (met 5 vragen) anderhalf keer preciezer gemeten worden met een adaptieve test. Dit is gebaseerd op de volgende resultaten: Met gesimuleerde scores (uniform tussen 30 en 70) is de gemiddelde meetfout na alle (12) vragen 6.8 punten. In een simulatie op basis van de onderzoeksdata is de gemiddelde meetfout na 5 willekeurige vragen 15.4 punten (ten opzichte van de score die met 12 vragen gemeten is). Na 5 vragen die met CAT geselecteerd zijn, is de gemiddelde meetfout 9.5 punten.

Voor het selecteren van de juiste vraag, is de 'moeilijkheid' van de vraag van belang. Voor de vragen in het huisdieren onderzoek kan de moeilijkheid omschreven worden als "de hoeveelheid sociale functie die nodig is om een bepaalde frequentie (soms, wekelijks of dagelijks) te bereiken". De onderstaande tabel toont voor elk van de vragen in het onderzoek de gemiddelde moeilijkheid. Dit is het gemiddelde van de grenzen ('thresholds') tussen nooit/soms, soms/wekelijks en wekelijks/dagelijks. Omdat het antwoord 'wekelijks' erg weinig gebruikt is, zeggen de individuele grenzen weinig (er zijn 'reversed thresholds').

Tabel. Moeilijkheid van de vragen in het onderzoek
vraagmoeilijkheid
Ik merk dat mijn huisdier me herkent-38.3
Ik praat tegen mijn huisdier-32.7
Ik knuffel mijn huisdier of het zit op schoot-20.7
Ik ben trots op mijn huisdier-19.7
Ik heb behoefte om bij mijn huisdier te zijn-16.8
Mijn huisdier reageert als ik tegen hem/haar praat-15.9
Mijn huisdier waardeert wat ik doe-2.0
Ik speel met mijn huisdier0.2
Mijn huisdier verkiest mij boven andere mensen9.5
Mijn huisdier eet uit mijn hand15.0
Ik merk dat mijn huisdier zijn/haar naam herkent16.1
Ik koop extraatjes voor mijn huisdier27.6

In de tabel blijkt dat de moeilijkheid van de vragen (uitgedrukt op dezelfde schaal als de scores) flink lager ligt dan de meeste scores. De vragen pasten dus niet optimaal bij de invullers, er werd veel in de hoogste categorie (dagelijks) gescoord, met name bij de minst moeilijke vragen (bovenaan in de tabel). Een CAT-procedure zal nog efficiënter zijn in een doelgroep die qua score dichter bij de moeilijkheid van de vragen ligt - dus bij invullers die een huisdier met een minder sterke sociale functie hebben.

Gedurende de laatste twee weken van het onderzoek zijn de vragen van het aspect conflict vervangen door nieuwe vragen, die moeilijker zijn dan de 12 bestaande vragen. Met deze moeilijkere vragen erbij wordt de CAT-procedure ook efficiënter voor invullers met hoge scores. Omdat deze vragen nog niet door veel mensen ingevuld zijn, kan de moeilijkheid alleen ongeveer geschat worden. Deze blijkt wel duidelijk hoger te liggen dan bij de overige vragen, zoals hieronder weergegeven.

Tabel. Moeilijkheid van de extra vragen
vraagmoeilijkheid
Ik merk dat mijn huisdier weet hoe ik me voel40
Met mijn huisdier heb ik per dag meer contact dan met mensen50
Ik vertel mijn huisdier dingen die ik niet aan anderen vertel60

Het model dat bij adaptief testen gebruikt wordt is slechts een benadering van de werkelijkheid. Want ten eerste bestaat 'de sociale functie' uit meerdere aspecten. Deze worden tijdens de adaptieve test samengenomen in één score. Ten tweede kunnen er vragen zijn die 'differential item functioning' (DIF) vertonen. Dat wil zeggen dat er vragen zijn die systematisch verschillend beantwoord worden door subgroepen (soort, achtergrond) terwijl de totaalscore gelijk is. Er zijn nogal weinig gegevens om goed voor DIF te testen, maar bij enkele vragen zijn er wel aanwijzingen voor DIF. Een voorbeeld is dat katten op de vraag "Mijn huisdier waardeert wat ik doe" wat hoger (vaker dagelijks) scoren dan honden, terwijl de totaalscore gelijk is. Dit is hieronder weergegeven.


Figuur. Voorbeeld van differential item functioning in de vraag "Mijn huisdier waardeert wat ik doe"

Hoewel dus bepaalde nuances - verschillen tussen aspecten van de sociale functie en DIF - buiten beschouwing blijven tijdens de adaptieve test, is met de simulaties aangetoond dat de CAT-procedure helpt om anderhalf keer efficiënter te meten. U kunt de adaptieve test zelf invullen op www.rogatio.nl/cat/huisdieren.php.



Interessante huisdieren websites die de werving voor dit onderzoek steunden

www.sophia-vereeniging.nl - vereniging tot bescherming van dieren
www.bunnybunch.nl - voor en door dierenvrienden
www.hondenbescherming.nl - website van hondenbescherming
www.hondenwijzer.com - informatieve hondensite
www.huisdieren.nu - van het Platform Verantwoord Huisdierenbezit (PVH)
www.dkavv.nl - dierenartsen Amstel, Vecht & Venen
www.facebook.com/BeasDierenboetiek - Bea's Dierenboetiek Haarlem
www.piepvandaag.nl - internetcommunity van mensen die opkomen voor Dier, Natuur en Milieu
www.daphorst.com - dierenartsenpraktijk Horst e.o.
www.kattengedrag.com - eerste hulp bij probleemgedrag
www.poezenpraatjes.nl - forum
www.weetjesoverkatten.nl - voor alle informatie over katten
www.kattenzorg.nl - zorgt goed voor de katten
www.hetbestevoorjehuisdieren.nl - huisdierenverzorging d'n Uutloat
www.degrotecavia.nl - algemene en bijzondere informatie over cavia's
dieren.2link.be - links naar allerlei dieren websites
www.ratten.nl - dé site voor de echte rattenliefhebber!
www.parkietenfun.nl - plezier voor jou, en je parkiet!
www.papegaaienforum.nl - het forum voor papegaaienliefhebbers!
www.kattengedragstherapie.nl - dit is de site over kattengedrag
www.huisdierenprijzen.nl - aanschafprijzen van huisdieren in Nederland

Voor wie meer wil lezen over de sociale functie van huisdieren volgt hieronder een aantal referenties


Weblinks

De website van het licg, het Landelijk InformatieCentrum Gezelschapsdieren.

Pet partners, voorheen delta society, is een internationale organisatie die gericht is op het verbeteren van de gezondheid van mensen, waarbij huisdieren een grote rol spelen.


Wetenschappelijke artikelen

Lonneke Schuurmans, Paul Calis, Sytse Zuidema. Aaien als therapie (AAT) De meerwaarde van dieren in het verpleeghuis TIJDSCHRIFT VOOR OUDERENGENEESKUNDE Volume 34, Number 2 (2009), 44-48, DOI: 10.1007/BF03081359

Wierenga-Van Beelen JJ. Social function of pets Tijdschr Diergeneeskd. 1977 Aug 15;102(16):992-996.

Endenburg, Nienke The Attachment of People to Companion Animals Anthrozoos: A Multidisciplinary Journal of The Interactions of People & Animals, Volume 8, Number 2, 1995 , pp. 83-89(7)

Siegel, Judith M. Stressful life events and use of physician services among the elderly: The moderating role of pet ownership. Journal of Personality and Social Psychology, Vol 58(6), Jun 1990, 1081-1086. doi: 10.1037/0022-3514.58.6.1081.

Clinton R Sanders (1990). The animal 'other': self definition, social identity and companion animals Advances in Consumer Research Volume 17, eds. Marvin E. Goldberg, Gerald Gorn, and Richard W. Pollay, Provo, UT: Association for Consumer Research, Pages: 662-668.

Stallones, Lorann; Marx, Martin B.; Garrity, Thomas F.; Johnson, Timothy P. Pet Ownership and Attachment in Relation to the Health of U.S. Adults, 21 to 64 Years of Age. Anthrozoos: A Multidisciplinary Journal of The Interactions of People & Animals, Volume 4, Number 2, 1990 , pp. 100-112(13).

Messent PR. Pets as social facilitators Vet Clin North Am Small Anim Pract. 1985 Mar;15(2):387-93.

R Lee Zasloff. Measuring attachment to companion animals: a dog is not a cat is not a bird Applied Animal Behaviour Science Volume 47, Issues 1–2, April 1996, Pages 43–48.

John Archer. Why do people love their pets? Evolution and Human Behavior Volume 18, Issue 4, July 1997, Pages 237–259.

Beth A. Van Houtte, Patricia A. Jarvis. The role of pets in preadolescent psychosocial development Journal of Applied Developmental Psychology Volume 16, Issue 3, July–September 1995, Pages 463–479.

Lisa Wood, Billie Giles-Corti, Max Bulsara. The pet connection: Pets as a conduit for social capital? Social Science & Medicine Volume 61, Issue 6, September 2005, Pages 1159–1173.

Erika Friedmann, Sue A. Thomas. Pet ownership, social support, and one-year survival after acute myocardial infarction in the Cardiac Arrhythmia Suppression Trial (CAST) ? The American Journal of Cardiology Volume 76, Issue 17, 15 December 1995, Pages 1213–1217


- - Home - Contact - -