Gedrag van het edelhert Cervus elaphus
door Robert A. van Baarle
adviseur Vereniging tot Behoud van het Veluws Hert
Het Edelhert is het grootste landzoogdier van ons land en de oudst gevonden
botfragmenten van dit dier dateren van ongeveer 250.000 jaar geleden. Na de laatste
ijstijd komt het Edelhert voor in grote delen van Europa en in Nederland vooralsnog
alleen op de Veluwe en binnen rasters in de Oostvaardersplassen en Limburg.
Het Edelhert is een oorspronkelijke bewoner van half open landschap. Buiten de
bronstperiode leven mannelijke dieren, de herten, en vrouwelijke dieren, geheten hinden
met de kalveren, gescheiden van elkaar in roedelverbanden. De sociale band is sterk,
zeker in de vrouwelijke roedels bestaan veel familierelaties. Het roedel wordt geleid
door een volwassen hinde, de leidhinde. Zij beslist alles en de andere leden van het
roedel volgen haar blindelings. Bij hertenroedels zijn rangorde en familiebanden minder
sterk.
 |
Edelherten (Cervus elaphus)
foto © Jan Paulides |
Een hert kan tot 250 kg wegen, hinden zijn veel kleiner en wegen tot 120 kg. Een
volwassen hert is ruim 2 meter lang en tot 1.30 m hoog. De kleur is in de zomer
roodbruin, daarom worden edelherten ook wel roodwild genoemd. De wintervacht is meer
bruingrijs van kleur.
De zintuigen zijn bijzonder goed ontwikkeld, beweging wordt op verre afstand opgemerkt,
een vreemd geluid direct herkend en ook de reukzin is zéér goed ontwikkeld. Negatieve
ervaringen worden goed onthouden, maar edelherten zijn ook heel goed in staat positieve
ervaringen te onthouden, of vaste geluiden te herkennen. Zo kunnen mensen die op de A 50
in de file staan tussen Hoendeloo en Arnhem soms herten waarnemen op enkele tientallen
meters van de snelweg, zij weten dat auto's geen gevaar vormen en hier elke dag rijden.
Zou iemand over het raster klimmen, alle snelwegen op en langs de Veluwe zijn
uitgerasterd i.v.m. de verkeersveiligheid, dan zouden de dieren direct vluchten.
Edelherten zijn variabele eters, zij zitten qua voedselstrategie tussen echte grazers,
zoals runderen en echte fijnproevers, zoals reeën, in. Dit maakt dat zij in vele biotopen
kunnen voorkomen. Op de Veluwe voelen de herten zich het beste thuis in een variabel
bosgebied met veel rust, ruimte en natuurlijk voedsel, zoals bochtige smele, jonge hei,
bosbes, loof van diverse boomsoorten en in de herfst, eikels.
Alleen de herten hebben een gewei. Het gewei groeit vanaf het eerste levensjaar en wordt
elk voorjaar afgeworpen tussen eind februari en eind april. Het nieuwe gewei groeit
daarna in ruim 5 maanden weer uit en kan tot 10 kg zwaar worden. Het vel, waardoor de
voedingsstoffen zijn aangeleverd voor de opbouw van het gewei, wordt er vanaf medio juli
in enkele dagen afgeveegd, daarna is het gewei gevoelloos. De vorm van een gewei blijft
altijd gelijk en wordt zwaarder tot het hert tot volledige wasdom is gekomen. Het aantal
enden heeft niets te maken met de leeftijd van het hert.
 |
Edelherten (Cervus elaphus)
foto © Jan Paulides |
De bronst (paartijd) begint half september en duurt ruim een maand. De meest dominante
herten tussen de 8 en 13 jaar verdedigen hun hinderoedel tegen indringers. Dit houdt zo'n
hert maar enkele dagen vol, hij eet bijna niet en verliest tijdens de bronst ruim 20% van
zijn lichaamsgewicht. Het gewei is primair een imponeringswapen, alleen als dreigen en
veelvuldig burlen niet helpt zal er een gevecht tussen twee herten van bijna gelijke
sterkte kunnen volgen. Dit gevecht loopt soms dodelijk af. Bijna alle hinden zullen
tijdens de bronst worden bevrucht en dit resulteert in een aanwas van zo,n 700 kalveren
per jaar op de Veluwe. Dit op een stand van 1800 dieren. De draagtijd is ruim 34 weken,
bijna altijd wordt er eind mei één kalf geboren dat bij de geboorte al zo'n 7 kilo weegt
en al na enkele dagen de moeder overal kan volgen, maar ook vaak door de moeder op een
rustig plekje wordt afgelegd. De hinde komt dan regelmatig terug om het kalf te zogen.
Een kalf zoogt tot in de winter. Edelherten kunnen tussen de 15 en 20 jaar oud
worden.
Het Edelhert is beschermd door de Flora- en Fauna wet, maar wordt getalsmatig beheerd. De
politiek heeft besloten dat er jaarlijks afschot plaats dient te vinden naar leeftijden
en geslacht om ontoelaatbare schade aan bos te voorkomen, in het belang van de
verkeersveiligheid, alsmede in belang van de soort zelf. De komende jaren zullen meer
migratiemogelijkheden worden gerealiseerd door middel van ecoducten en wellicht komt de
tijd dat het edelhert weer nieuwe leefgebieden kan gaan ontdekken.
- - Home
- Contact - -
|
