header

Haaien training in Blijdorp

door Kavita Khemlani

In Diergaarde Blijdorp Rotterdam, is onderzoek verricht aan het discrimininatie vermogen van zwartneus haaien (Carcharhinus acronotus). Vroeger dacht men dat haaien niet intelligent waren, ze werden zelfs "zwemmende neuzen" genoemd. De eerste onderzoeker die aantoonde dat haaien tot veel meer in staat zijn is Eugene Clark, ook bekend als de "Shark Lady". Ze leerde haaien om een bordje aan te raken met hun neus waarvoor ze de haaien beloonde met een stukje vis. Ze had de haaien dus geconditioneerd om een object aan te raken. Vele gelijksoortige onderzoeken met verschillende haaiensoorten hebben deze methode gehanteerd.

Korte geschiedenis

Het Atlantantische haaien bassin in Blijdorp is een zoutwater bassin waarin twee soorten schildpadden (karet- en groene schilpadden) en verschillende soorten vissen, waaronder 4 haaiensoorten (verpleegster haaien, zwartpunt haaien, Atlantische mensenhaaien en zwartneus haaien), worden verzorgd. De dieren werden vroeger op een gezamenlijke plek gevoerd, todat er door iemand werd opgemerkt dat een van de haaien voer probeerde te pakken van een schildpad. Dit was het begin van een gevaarlijke situatie, en aangezien de haaien alleen maar groter en dominanter werden, is er besloten om een oplosssing te zoeken voor dit probleem. De oplossing bestond uit een eigen voerplek voor de verschillende diersoorten. De dieren werden geconditioneerd om tijdens voedertijd naar een bepaalde plek in het bassin te komen, om daar hun voer te krijgen.

haaienvoer

Met drie van de vier haaiensoorten is een stapje verder gegaan. De Atlantische mensenhaaien, zwartpunt haaien en zwartneus haaien werden geconditioneerd om een bordje aan te raken voordat ze hun voer kregen toegediend door middel van een voerstok. Dit wordt ook "target training" genoemd, want de haaien moeten een target (doel) aanraken voordat ze beloond worden. Bij de target training werd gebruik gemaakt van een zogenaamd "overbruggings signaal" (bridging stimulus). Het is namelijk van groot belang, om het gewenste gedrag direct te belonen, om zo een koppeling te maken tussen het gedrag en het krijgen van voer. Omdat het niet mogelijk is om de haaien te belonen op het moment dat ze de target aanraken, maak je dus gebruik van de overbruggings signaal. Dit werd aangeboden door middel van een piep geluid, dat door de trainer kon worden gegeven.

Wat het onderzoek in Blijdorp uniek maakt, is dat de conditionerings trainingen met haaien voorheen altijd in een experimentele omgeving zijn uitgevoerd. In Blijdorp waren er verstorende factoren zoals de interacties tussen de dieren tijdens het voeren. Uiteindelijk is het gelukt om de haaien te leren om een rond bordje aan te raken waarna ze hun eten kregen toegediend als beloning. Eerdere studies hebben gesuggereerd dat het mogelijk is om haaien te leren visueel onderscheid te maken tussen twee bordjes van verschillende vormen en of kleuren. Wat ontbrak aan deze onderzoeken was statistisch bewijs. In Blijdorp is geprobeerd om haaien te laten discrimineren tussen twee verschillende bordjes.
de training
Discriminatie onderzoek

Het discriminatie onderzoek dat hier wordt besproken heeft plaatsgevonden van mei 2005 tot en met oktober 2005. De onderzoekspopulatie bestond uit 4 zwartneus haaien (3 vrouwtjes en 1 mannetje). Er is voor de zwartneus haaien gekozen, omdat ze als soort apart gevoerd werden, terwijl de Atlantische mensenhaaien en zwartpunt haaien samen werden gevoerd. Verder zijn de zwartneushaaien minder agressief dan de andere twee soorten. En als laatste reden geldt, dat de zwartneushaaien in eerder onderzoek beter presteerden vergeleken met de andere twee soorten haaien.

Fase I; Versterking van de target training
In de eerste trainings sessies is gewerkt aan de verbetering van het aantikken van het target. Belangrijk was dat de haaien de target alleen met hun neus aanraakten wat bewees dat ze duidelijk "kozen" om de target aan te raken.

Fase II; discriminatie training
Om de vraag te beantwoorden of zwartneus haaien in staat zijn om visueel te discrimineren is onderzocht of het tot de natuurlijke mogelijkheden van het dier behoorde. Hiervoor is gekeken naar de anatomie (bouw) van het haaienoog. Hieruit is gebleken dat haaien, qua anatomie, in staat zijn om voorwerpen te discrimineren.

Opzet - Er is gekozen voor een vierkante en driehoekige discriminant die van wit plastic zijn gemaakt. Deze werden enkele centimeters boven de target (rondje) bevestigd. De twee targets, met daarboven de discriminanten, zijn ongeveer 1.5 meter uit elkaar geplaatst. Als de haaien de target met de driehoek aanraakten, kregen ze geen beloning. De target met het vierkant diende als beloningstarget, dus als ze die aanraakten, kregen ze het overbruggingssignaal te horen, en werd er voer aangeboden. Om te voorkomen dat de haaien op locatie geconditioneerd zouden raken, is de plaats van de targets steeds per voerbeurt willekeurig bepaald.

Resultaten - Obv de correlatie tussen het percentage correcte aanrakingen en de tijd, kon geen verbetering over de tijd aangetoond worden. Dit betekent dat er geen positieve leercurve te zien was. Het suggereert dat de haaien mogelijk niet in staat zijn om de targets op visuele basis van elkaar te onderscheiden. Daarom is besloten om een extra visuele stimulus te bieden in de vorm van strepen. De vierkante discriminant is van vier strepen voorzien met behulp van zwart plakband. Na de introductie van de strepen, is de prestatie significant verbeterd. Dit geldt voor alle haaien behalve één vrouwtje. De reden waarom zij de enige haai was die niet vooruit is gegaan, is niet bekend.
haai bij target

Conclusie

In elk geval drie van de vier zwartneus haaien in Blijdorp zijn in staat gebleken om visueel een witte driehoek te onderscheiden van een vierkant met strepen. Op basis van dit onderscheid kozen ze het vaakst voor aanraking van het vierkant, omdat ze daarbij beloond werden. Dit bewijst dat haaien over een bepaalde mate van intelligentie beschikken en dat ze, net als ons huisdier de hond, getraind kunnen worden om een "koekje" te verdienen.




- - Home - Contact - -